Pandemija COVID‑19 posebno je uticala na smanjenje kvaliteta njege porodilja i novorođenčadi širom svijeta. Čak i među zemljama evropskog regiona Svjetske zdravstvene organizacije koje u velikoj mjeri ispunjavaju standarde te organizacije, zabilježeno je pogoršanje njege – smanjeno je korišćenje zdravstvenih usluga za majke i novorođenčad, a povećan broj mrtvorođene djece, kao i broj medicinskih intervencija (više carskih rezova i indukcija porođaja, epiziotomija i pritisak na stomak). Istraživanje, u kojem nije učestvovala Crna Gora, pokazuje da je smanjeno ili sasvim onemogućeno prisustvo porodice, porodilje nijeus imale podršku za dojenje, a bilo je mnogo više slučajeva anksioznosti i stresa majki. To su samo neki od rezultata istraživanje Porođaj tokom pandemije koje je dio međunarodnog projekta IMAGINE EURO (Poboljšanje njege porodilja i novorođenčadi u evropskom regionu).
Vodi ga Pedijatrijski institut Burlo Garofolo iz Trsta u Italiji, jedan od vodećih svjetskih istraživačkih centara i kolaborativni centar Svjetske zdravstvene organizacije za zdravlje porodilja i djece. Istraživanje obuhvata i 12 zemalja evropskog regiona SZO – Italiju, Švedsku, Norvešku, Sloveniju, Portugaliju, Njemačku, Rumuniju, Francusku, Hrvatsku, Luksemburg, Španiju i Srbiju.
U izvještaju se, između ostalog, navodi da su mnoge institucije i organizacije brzo reagovale i prepoznale važnost poštovanja odgovarajućih porodiljskih procedura i brigu o novorođenčadi, i pozvale na primjenu standarda.
„Posebno u ranim fazama pandemije COVID-19, neprikladni protokoli za vođenje trudnoće, porođaja i postnatalna njega primjenjivane su u mnogim okruženjima, a zabilježena su i kršenja ljudskih prava, kao što je nepotrebno odvajanje bebe od majke“, navodi se u izvještaju.
Projekat i dalje traje, a prvi rad zasnovan na rezultatima istraživanja objavljen je nedavno na sajtu regionalnog izdanja časopisa Lancet-a za Evropu, a naći će se i u februarskom broju štampanog izdanja.
U onlajn istraživanju su učestvovale žene (18+) koje su se porodile nakon 1. marta 2020. godine, a analizirani su podaci 21.027 žena koje su ispunile kriterijume. Podaci iz porodilišta su prikupljeni u periodu od 2. septembra 2020. do 15. marta 2021. godine.
Među majkama koje su iskusile trudove, 41,8 % imalo je poteškoća u pristupu prenatalnoj njezi, za 62 % njih nije bilo dozvoljeno da imaju pratnju po izboru, 31,1 % je dobilo neadekvatnu podršku za dojenje, a 34,4 % je izjavilo da zdravstveni radnici nijesu uvijek koristili zaštitnu ličnu opremu. Oko 31 % porodilja je ocijenilo da je broj zdravstvenih radnika bio nedovoljan. Epiziotomija je urađena u 20,1 % slučajeva i po zemljama je taj raspon jako veliki, od 6,1 % do 66% spontanih vaginalnih porođaja, a pritisak fundusa primijenjen je u 41,2 % instrumentalnih (uz primenu forceps ili vakuuma) vaginalnih porođaja. Pored toga, 23,9 % žena smatra da se prema njima nije postupalo dostojanstveno, 12,5 % je pretrpjelo fizičko, verbalno ili emocionalno zlostavljanje, a 2,4 % je dalo mito.
Većina rezultata bila je značajno lošija kod žena koje su se porodile carskim rezom prije nego što su iskusile trudove (hitni ili carski rez po izboru).
Detaljnije analize su potvrdile značajne razlike među zemljama, pri čemu su Hrvatska, Rumunija i Srbija pokazale značajno niži nivo primjene standarda njege porodilja i novorođenčadi koje je razvila Svetska zdravstvena organizacija nego, na primjer, Luksemburg.
U Srbiji se tokom pandemije pokazala veoma niska primjena standarda kvaliteta njege porodilja i novorođenčadi , kako u svakoj pojedinačnoj oblasti istraživanja (pružanje njege, iskustvo njege, resursi i promjene usljed pandemije COVID-19), tako i u odnosu na ukupan uzorak, ali i u odnosu na druge zemlje. Nerijetko je među ženama koje su ukazale na nedostatke u ovom istraživanju najveći procenat porodilja iz Srbije. Od žena koje nijesu dobile ljekove za ublažavanje bolova tokom porođaja, najveći broj, 46,2 %, je iz Srbije,a najmanji 6,4 % iz Francuske. Od žena koje nijesu dojile odmah nakon porođaja, 69,9 % ih je iz Srbije, a 4,7 % iz Luksemburga. U Srbiji, kod žena koje su imale hitni carski rez prije nego što su iskusile trudove ili carski rez po izboru, čak 48 % novorođenčadi nije bilo isključivo dojeno na otpustu iz porodilišta.
Od ispitanica koje su se požalile da nijesu imale mogućnost izbora vezano za svoju njegu i liječenje, 77,2 % je u Srbiji, a 21,7 % u Luksemburgu. 62% porodilja nije moglo da ima pratnju po izboru na porođaju, od čak 99% u Srbiji, do 12,6% u Španiji.
I među zemljama sa boljim rezultatima, u kojima je veći nivo primjene standarda kvaliteta njege porodilja i novorođenčadi, majke učesnice su prijavile ozbiljne nedostatke. Na primjer, u Luksemburgu, zemlji koja je u najvećoj mjeri ispunila standarde Svetske zdravstvene organizacije u ovoj studiji, 31,3 % žena je bilo podvrgnuto pritisku na stomak (Kristelerov zahvat) pri instrumentalnom vaginalnom porođaju, a od njih 42,2 % trudnica nije zatražen pristanak prije vaginalnog pregleda.
