Duvan za žvakanje, snus, gotovo ispod radara uvozi se u Crnu Goru od 2012. godine kao nikotinski, a ne duvanski proizvod, iako je Zakon o ograničavanju upotrebe duvanskih proizvoda jasan – duvanski proizvodi su cigarete i drugi duvanski proizvodi (cigare, cigarilosi, rezani duvan, duvan za lulu, duvan za žvakanje, duvan za šmrkanje – burmut i druge duvanske prerađevine) dobijeni industrijskom proizvodnjom, sastavljeni u cjelosti ili djelimično od duvana, koji može da bude i genetski modifikovan.

Snus koji je lako dostupan kupcima u Crnoj Gori zabranjen je u svim državama članicama Evropske unije, izuzev Švedske u kojoj se i proizvodi. Njegova upotreba stvara jaku zavisnost, a u kombinaciji sa emulgatorima ima ista dejstva kao droga.

Direktorka Centra za promociju zdravlja u Institutu za javno zdravlje prof dr Agima Ljaljević kazala je da snus sadrži visoke koncentracije nikotina „koje utiču na razvoj zavisnosti za vrlo kratak vremenski period, ali i na komplikacije po kardiovaskularni sistem, organe respiratornog i probavnog sistema“.

„Negativni efekti se prvenstveno manifestuju na organima usne duplje, kao što su upalni procesi na desnima, stvara rane u ustima, dovodi do oticanja usni, infekcije grla, stvara promjene na jeziku, kao što su upalne i kancerozne promjene (istraživanja ukazuju da upotreba ovog duvanskog proizvoda može da izazove rak usne duplje nakon 3 godine upotrebe), ali se jedan dio sadržaja guta, što utiče na evidentiranje komplikacija i na drugim organima“, objasnila je ona.

Tinejdžeri među kupcima

Reporteri Vijesti su, u razgovoru sa više zaposlenih u prodajnim objektima u kojima je moguće kupiti duvan za žvakanje, saznali da tinejdžeri gotovo svakodnevno pokušavaju da pazare snus. Tvrde i da taj duvanski proizvod, kao ni ostale, ne prodaju maloljetnicima.

„Prije par dana dolazio je dječak, nema 13 – 14 godina, traži snus i to ovaj najjači. Rekla sam mu da ga ovdje ne može kupiti, ali ni to nije rješenje, mogu zamoliti bilo koju stariju osobu da im kupi, građani ionako uglavnom ne znaju šta je“, kazala je jedna od zaposlenih.

Druga objašnjava da šarene kutijice u kojima se pakuje duvan za žvakanje privlače pažnju mlađim generacijama. Njihova stalna mušterija je starija Podgoričanka koja tvrdi da se tako odvikava od konzumiranja cigareta.

Nerijetki su i oglasi za prodaju na društvenim mrežama gdje se neke varijante snusa opisuju kao “opasno jake” i “idealne samo za prave loše momke”.

Snusa nema u registru

Iz Ministarstva finansija i socijalnog staranja pod čijim okriljem je i Direkcija za izdavanje odobrenja za obavljanje proizvodnje, obrade i prometa duvanskih proizvoda, kazali su da se snus ne nalazi u njihovom registru.

„Duvanski proizvod snus nije prijavljen Ministarstvu finansija i socijalnog staranja – Direkciji za izdavanje odobrenja za obavljanje proizvodnje, obrade i prometa duvanskih proizvoda, te se stoga ne nalazi u našem Registru o markama duvanskih proizvoda. Takođe Vas obavještavamo da nadzor nad prometom duvana, obrađenog duvana i prometom na veliko i malo duvanskim proizvodima vrši tržišni inspektor shodno članu 38 Zakona o duvanu“, odgovorila je Dragana Vučinić iz tog Vladinog resora.

Uvoz od 2012.

Iz Uprave prihoda i carina (UPIC), međutim, objasnili su da snus, iako sadrži velike količine nikotina, Zakon o akcizama Crne Gore ne prepoznaje kao akcizni proizvod s obzirom na način upotrebe – ušmrkavanje preko nosne sluznice ili topljenje u ustima.

„Za uvoz ovog proizvoda potrebno je samo zdravstveno-sanitarno rješenje. Mnogo poljoprivrednih proizvoda, kao na primjer krompir, sadrži određenu količinu nikotina mnogo manju nego snus”, objasnila je savjetnica za odnose sa javnošću u Upravi prihoda i carina Marija Bulajić Škuletić.

Ona je istakla da se proizvodi tog tipa svrstavaju u tarifnu oznaku 2403991000 − duvan za žvakanje i burmut (duvan za šmrkanje).

„Ovaj tarifni stav se u našoj evidenciji uvoznih postupaka pojavljuje prvi put 2012. godine. Uvozi koji datiraju od navedene godine su privatna lica, koja su ih naručivala, vjerovatno online, jer su stizali ekspresnom poštom na našu ispostavu CI Aerodrom Podgorica. U evidenciji uvoznih postupaka, po navedenom tarifnom stavu se pojavljuje i pravno lice, ali ne sa navedenom robnom markom snus, već sa proizvodima navedenim kao ‘duvan za žvakanje’. Ukoliko se proizvod nalazi na našem tržištu kontrola prodaje je u nadležnosti Tržišne inspekcije. U vezi sa zabranama i ograničenjima uvoza UPIC ima svoju nadležnost, a sve u zavisnosti od sadržaja proizvoda”, kazala je Bulajić Škuletić.

Vijesti nijesu uspjele da stupe u kontakt sa odgovornim licem podgoričke firme koja uvozi duvan za žvakanje.

Bulajić Škuletić je objasnila da je Zakonom o ograničavanju upotrebe duvanskih proizvoda propisano da je “zabranjen promet duvana za oralnu upotrebu”, ali i da je “duvan za oralnu upotrebu svaki duvanski proizvod koji se upotrebljava za oralnu upotrebu, osim onih namijenjenih za udisanje ili žvakanje, koji su izrađeni u cjelosti ili djelimično od duvana, u obliku praha ili čestica ili u bilo kakvoj kombinaciji tih oblika, posebno onih u vrećicama ili poroznim vrećicama”.

„Po našim saznanjima, primijećeno je više vrsta snus proizvoda koji u svom sastavu sadrži duvan i tretira se kao duvanski proizvod i snus koji u svom sastavu sadrži nikotin, a ne tretira se kao duvanski proizvod”, kazala je ona.

Jaki nikotinski udarci

Duvan za žvakanje sadrži značajno više nikotina nego cigareta, pokazuje istraživanje Vijesti.

Prema važećem Zakonu maksimalno dozvoljeni nivo (maksimalni nivo emisije) je najveći sadržaj (emisija) supstanci u duvanskom proizvodu, uključujući nulu mjeren u miligramima.

Prema tom aktu u Crnoj Gori dozvoljena je proizvodnja i promet duvanskih proizvoda čiji je maksimalni nivo emisije jedan miligram nikotina po cigareti.

U pakovanjima snusa koja su dostupna u Crnoj Gori kesice duvana za žvakanje su koje sadrže od 13 do 16 miligrama nikotina po jednoj dozi.

Na sajtu proizvođača iz Švedske piše da žvakanje “pruža izuzetno jake nikotinske udarce”.

Uvod u svijet psihoaktivnih supstanci

Direktorka Centra za promociju zdravlja u Institutu za javno zdravlje prof dr Agima Ljaljević kazala je da je snus svrstan u grupu “novih duvanskih proizvoda” i pored činjenice da je većina ovih proizvoda korišćena jako davno.

„Sada je, ponovo, aktuelizovana njegova upotreba, uglavnom zbog nastojanja zaobilaženja ograničavajućih odredbi Zakona o ograničenju upotrebe duvanskih proizvoda, posebno od strane mladih. Osim toga, upotreba snusa je promovisana, kao korisna metoda za odvikavanje od pušenja. Međutim, Svjetska zdravstvena organizacija (SZO), sve češće i ozbiljnije upozorava o štetnim efektima upotrebe ovih proizvoda po zdravlje. Vrlo često, navode stručnjaci predstavlja uvod za korišćenje drugih duvanskih proizvoda ili uživanje drugih psihoaktivnih supstancija, posebno kada je riječ o mladim korisnicima”, kazala je ona.

Dodala je da se snus pakuje kao specijalno pripremljen samljeveni duvan, u obliku loptica, u ambalaži koja ima izgled kesica čaja.

„Koristi se tako što se kesica smješta u ugao usne duplje i lako se resorbuje između desni i usne duplje”.

Izvor: Vijesti