PIŠE: Neda Bektešević, mr defektologije, Eduko-kreativni centar za djecu sa smetnjama u razvoju

Disgrafija je poremećaj u savladavanju vještine pisanja. Manifestuje se neurednim i nečitljivim rukopisom, slovima koja su različite veličine i neravna, nepovezana, a redovi su postavljeni koso ili u krivo. Slova su okrenuta na pogrešnu stranu, nedostaju ili se zamjenjuju drugim slovima, rečenica je gramatički nepravilna.

Bitna obilježja:

Disgrafiju karakteriše miješanje velikih i malih slova, nepravilna veličina i oblik slova, nedovršena slova, smanjena brzina pisanja i opšta nečitljivost.

Zgrčeni prsti prilikom pisanja i neadekvatan položaj ručnog zgloba i papira prilikom pisanja kao i nepravilan položaj tijela.

Neprepoznavanje velikih i malih slova, pogrešno korišćenje margina i redova; neorganizovano pisanje po strani; nedovoljna brzina prilikom pisanja, često brisanje napisanog.

Disgrafičan rukopis je loše postavljen na stranici na kojoj dijete piše, bez jasno izvedenih margina. Tekst je često neuredan, redovi su ulomljeni, talasasti ili silaze koso. Riječi su između sebe stisnute ili je prostor između njih neujednačen, čas je širi , čas je uži.

Druga grupa obilježja disgrafičnog rukopisa odnosi se na loše oblikovanje slova. Često se ispravljaju slova docrtavanjem djelova, “retuširanjem”. Slova se ne nadovezuju nego se često nadodaju, sudaraju ili jedna iskaču iznad drugih. Neka su slova ”atrofična”.

Treću grupu obelježja disgrafičnosti čini nepoštovanje proporcija djelova slova i oblikovanja slova. Slabo vođena lineacija je nekada ujednačena, pa je cijeli rukopis tako postavljen da slova djeluju nesigurno, tanka su, a nekada su u cjelini pisana krutom tvrdom lineacijom koja para podlogu.

Disgrafije su klasifikovane u 4 osnovne grupe: vizuelne, auditivne, jezičke i grafomotorne.

Vizuelne disgrafije nastaju usljed izmjenjene vizuelne percepcije i diskriminacije, poremećaja vizuelne memorije i prostorne orijentacije. Djeca s tim oblikom disgrafije imaju uglavnom dobro razvijeni usmeni govor, ali se teško snalaze u verbaliziranju prostorno-vremenskih odnosa, imaju teškoće u upotrebljavanju riječi koje imaju prostorno i vremensko značenje. Djeca skoro nikada ne upotrebljavaju ili u govoru miješaju predloge “ispred”, “iza”, “iznad”, “između”, parove pridjeva “tanko-debelo”, “usko-široko”, “kratko-dugačko”, “visoko-nisko” i sl. U većini slučajeva zamjenjuju ih riječima “veliki-mali”.

Auditivne disgrafije nastaju usljed nerazvijenog fonemskog sluha kada i pored normalnog fiziološkog prijema zvuka postoji otežana sposobnost auditivnog uočavanja razlika između akustički sličnih glasova. Dijete neispravno izgovara glasove i svoje greške iz izgovora prenosi u pisanje, tačnije piše tako kako izgovara.

Jezičke disgrafije u osnovi imaju patološki jezički razvoj i patološki nerazvijen govor. Srijeću se obično kod učenika koji imaju razvojnu disfaziju. Dijete ima teškoće kod rastavljanja teksta na rečenice, rečenica na riječi, riječi na morfeme (korjen, prefiks, sufiks), slogove i foneme. Pored toga javljaju se greške na nivou rečenice tzv. disgramatizmi, jer se radi o poremećaju gramatičkog oblikovanja riječi i rečenica.

Grafomotorne disgrafije proističu iz nerazvijenih i nekoordinisanih grafomotornih pokreta ruke, koji dovode u pitanje sam rukopis kao takav, a ne njegovu sadržajnu i pravopisnu stranu. Manifestuje se u trajnim i brojnim miješanjima slova prema bliskosti njihovog načina pisanja i u nestabilnom, nečitkom rukopisu. Djeca ne mogu automatizovati tzv. motoričku formulu slova, pišu sporo i brzo se umaraju.Disgrafija se u najvećem broju slučajeva javlja udruženo sa disleksijom i diskalkulijom.