PIŠE: Slobodan Backović, akademik CANU
Višemjesečna zatvorenost škola, zbog pandemije COVID-19, presedan je u globalnoj istoriji obrazovanja. U suočavanju s korona virusom nema ni lakih izbora, niti lakih odluka. Kako vrijeme od početka zatvaranja škola protiče, sve više se nameće se zaključak da zdravstvene rizike treba pažljivo odmjeravati i prema rizicima za djecu, zbog nepohađanja škole. U pojedinim grupama učenika ti rizici su dodatno uvećani (djeca s posebnim potrebama, djeca iz socijalno-ekonomski ugroženih porodica, djeca u ruralnim oblastima, djeca na tzv. tranzicionim tačkama školovanja).
Uz brojne mjere koje su definisale zdravstvene vlasti, svima je sada cilj da se djeca vrate u vrtiće i škole, a da se snažnim mjerama spriječi nekontrolisano širenje virusa. Zemlje određuju i mjere da se spriječi potpuno zatvaranje škola i u slučaju da se pojavi infekcija, npr. izolovaće se samo takve grupe. U našem regionu, u zemljama EU i širom svijeta škole su ponovo otvorene ili će uskoro biti. Naši vrtići i škole otvoriće se 1. oktobra. Koliko se odluke i pristupi u ponovnom otvaranju škola razlikuju od zemlje do zemlje, toliko je opravdano uzimati u obzir i razlike na lokalnom nivou, pa čak i maloj zemlji kao što je Crna Gora. Uzimanje u obzir takvih razlika omogućilo bi jednom broju škola i učenika u njima da se u potpunosti vrate neposrednoj, redovnoj nastavi.
Crna Gora ima razgranatu školsku mrežu, sa regionalnim specifičnostima. Na sjeveru, školama nedostaju djeca, dok u centralnoj oblasti i djelimično u južnom regiji djeci nedostaje još škola. Velike osnovne škole koje imaju preko 1000 učenika rade u tri, četiri smjene.
Podaci u ovom tekstu odnose se na 2019/20. školsku godinu (www.skolskamreza.edu.me). U sjevernoj regiji veliki je broj osnovnih škola i područnih odjeljenja sa malim brojem učenika. Naime, većina od 63 osnovne devetogodišnje škole koje imaju manje od 100 učenika nalazi se u sjevernoj regiji. U ruralnim predjelima ove regije radi 137 područnih odjeljenja – sa manje od 10 učenika (u 25 područnih odjeljenja je samo po jedan učenik, u 30 su dva učenika, u 46 ima 3-5 učenika, a u 36 ima 6-10 učenika). U 95 područnih odjeljenja nastavu pohađa od 11 do 100 učenika.
Opštine Šavnik, Žabljak su trenutno bez inficiranih korona virusom, a sa malom inficiranošću su Plužine, Kolašin, Mojkovac, Petnjica, Tuzi. U selime ovih opština nije bilo inficiranih kao i na velikim sesoskim teritorijama opštine Nikšić, Pljevlja, Bijelo Polje itd. Na ovim teritorijama se nalaze, po broju djece, male osnovne škole i područna odjeljenja.
I ove škole i ova odjeljenja, zbog povoljnih prostornih uslova, broja učenika, ispunjavala su neophodne uslove koje je preporučio Institut za javno zdravlje za rad u uslovima epidemije. Djeca u ovim školama i odjeljenjima i inače nemaju vršnjačke grupe koje postoje u većim školama, a čiji uticaj na učenje, razvoj i socijalizaciju je veoma važan. Stoga je redovan odlazak u školu, u nedostatku svih onih mogućnosti koje djeca u gradskim sredinama uživaju, za ovu djecu istinsko lišavanje. Zbog različitih drugih uslova i kvalitet nastave i učenja u ovim školama zaostaje.
Neke od 44 škole koje imaju manje od 500 učenika rade u jednoj smjeni. Te škole su mogle početi sa radom početkom septembra – prelaskom na dvosmjenski rad – što bi umanjilo i mogućnost prenošenja infekcije. Djeca u tim školama, imajući u vidu gore pomenuto, upravo su mogla da dobiju ovu „početni prednost“ i time se nimalo ne bi ugrozila prava ostale djece na obrazovanje, kao što je to učinila pandemija COVID-19 svoj djeci svijeta.
Odluka da se sve škole otvore 1. oktobra, dovela je učenike, roditelje, nastavnike ovih škola u situaciju da nepotrebno i neopravdano „čekaju“ veće škole, iz većih sredina, dok iste ne postignu predviđene uslove. Otvaranje malih škola već u prvim danima septembra moglo je biti svojevrsno ohrabrenje i za svu ostalu djecu, roditelje, javnost – da škola može da se vrati uobičajenom ritmu života i rada. Ove škole su tako mogle dobiti i više institucionalne podrške, što bi se odrazilo na kvalitet rada. Sigurno da bi i ostale, veće škole, početkom rada malih škola, dobile dodatan podsticaj da se što prije pripreme za otvaranje.
