Promjene iz 2017. godine kojima je vrijeme izučavanja predmeta društveno-humanističke i umjetničke grupe u osnovnom i srednjem obrazovanju smanjeno ili su ovi predmeti ukinuti, proizvešće neželjene posljedice na kvalitet obrazovanja i razvoja sadašnje generacije djece i mladih u Crnoj Gori, opšti je zaključak sa tri okrugla stola koje je organizovao Odbor za obrazovanje Crnogorske akademije nauka i umjetnosti (CANU).

Odbor je ova tri okrugla stola, na kojima su analizirani mjesto i uloga društveno-humanističke i umjetničke grupe predmeta (Istorija, Geografija, Filozofija, Sociologija, Etika, Logika, Građansko vaspitanje/Građansko obrazovanje, Likovna kultura i Muzička kultura) u nastavnim planovima osnovnog i srednjeg obrazovanja u Crnoj Gori, realizovao u periodu od septembra do oktobra ove godine.

Kako navode, u radu okruglih stolova su učestvovali profesori crnogorskih fakulteta na kojima se obrazuju budući nastavnici navedenih predmeta, zatim nastavnici osnovnih i srednjih škola, predstavnici ključnih ustanova u sistemu obrazovanja, kao i predstavnici medija.

“Namjera nam je bila da skrenemo pažnju na trend značajnog smanjivanja fonda časova navedenih predmeta, jer upravo oni, uz maternji jezik, pružaju osnove za izgradnju identiteta (nacionalnog, kulturnog, itd). Takav trend povlači za sobom rizik uskraćivanja podrške sveobuhvatnom razvoju djece i mladih i onih njihovih kompetencija koje će ih sjutra činiti ostvarenim ličnostima na svim poljima života i rada”, poručuju oni.

Kvalitetan obrazovni sistem, navode iz Odbora, mora svakom djetetu i mladoj osobi da pruža prilike da razvijaju sve ključne kompetencije, a njihov razvoj traje doživotno.

Prema njihovim riječima, društvene, humanističke nauke i umjetnosti imaju značajnu i posebnu ulogu u razvoju široke lepeze kompetencija djece i mladih.

Navode da istraživanja pokazuju da su predmeti iz oblasti muzičke i likovne kulture posebno podsticajni za razvoj djece do 12. godine.

“Nastava društvenih predmeta, pored ostalog, ima ključnu ulogu u razvijanju građanske svijesti, odgovornosti, poštovanja različitosti”, tvrde oni.

Dodaju da nastava društvenih predmeta podstiče razvoj pozitivnog ličnog, nacionalnog i državnog identiteta, razvija vrijednosti kao što su mir, tolerancija, uzajamno razumijevanje i prihvatanje, ljudska prava, demokratija, doprinoseći na taj način i inkluzivnijem društvu u cjelini.

Kažu da ne žele da umanje značaj i obim naučnog i tehičkog obrazovanja u školi.

“Štaviše, najbolji načini izučavanja nauka i tehnike uvijek su prožeti duhom humanističkih nauka: radoznalošću, kreativnošću, humanizmom, razumevanjem složenosti današnjeg čovjeka i svijeta”, smatraju u Odboru.

Kako su naveli, vrijeme izučavanja, odnosno broj časova iz predmeta umjetnosti u osnovnom obrazovanju smanjeno je i pored značaja koji oni imaju za razvoj djece. U srednjem stručnom obrazovanju, (37 programa) više nema mjesta za muzičko obrazovanje, a likovna umjetnost je zastupljena kao jednogodišnji predmet u šest, i istorija umjetnosti u jednom programu.

Oni dodaju da je i s predmetima Istorija i Geografija je slična situaciju.

“U osnovnom obrazovanju je smanjen broj časova ovih predmeta. Građansko vaspitanje nije više obavezni predmet u osnovnoj školi. U srednjem stručnom obrazovanju, u devet trogodišnjih obrazovnih programa (od 13) nema predmeta Istorija i Geografija. U 13 četvorogodišnjih obrazovnih programa (od 24) Geografija nije obavezan predmet, a Istorija u 18 (izborni predmet u jednom razredu). Geografije nema u dva četvorogodišnja stručna obrazovna programa, a Istorije u jednom”, navodi se u saopštenju.

Dodaje se da u 30 četvorogodišnjih i trogodišnjih stručnih obrazovnih programa u nastavnim planovima su jednogodišnji predmeti Sociologije, u 13 Psihologije (u pet slučajeva kao izborni).

Zaključak sa okruglih stolova je i da smanjenje broja časova iz umjetnosti u osnovnim školama umanjuje podršku škole optimalnom razvoju i odrastanju djece.

Takođe, nepostajanje umjetničkog obrazovanja u srednjim stručnim školama, smatraju oni, ograničava mlade u formiranju pozitivnog sistema vrijednosti, estetskih i etičkih kriterijuma.

“Neadekvatno vrijeme i obim izučavanja društvenih nauka u osnovnom i srednjem stručnom obrazovanju smanjuje prilike da djeca i mladi u školi usvajaju građanske, demokratske vrijednosti i vještine, jačajući na taj način svoj pozitivan identitet, a sjutra i demokratski kapacitet društva”, još jedan je zaključak sa ova tri okrugla stola.

Srednje stručne škole pohađa čak dvije trećine srednjoškolaca.

“To znači da taj dio populacije ostaje bez zadovoljavajućeg nivoa obrazovanja iz oblasti umjetnosti, istorije i geografije. Od 70 do 80 odsto ovih srednjoškolaca upisuje se na studije, što značajno povećava mogućnost da će nam pristizati generacije visokoškolaca sa slabim senzibilitetom za umjetnosti, s nedovoljnim znanjima iz istorije i geografije, s neizgrađenim građanskim, demokratskim vještinama, a time i nepotpunim ličnim, nacionalnim i državnim identitetom”, upozoravaju oni.

Dodaju da su promjene iz 2017. godine, na čije su ishode i načine realizacije, kako kažu, već ukazivali Ministarstvu prosvjete, imale još jednu posljedicu.

“Kako je tada objašnjeno, smanjenje broja nedjeljnog fonda časova u osnovnoj školi imalo je za cilj rasterećenje djece od nepotrebnih sadržaja. Ispostavilo se da djeca sada manje borave u školi, tj. manje uče”, navode oni.

Ovo smanjenje broja nedjeljnih časova dovelo da naš obrazovni sistem na nezavidno mjesto, koje se može vidjeti na sljedećem histogramu (publikacija Eurydice, 2019):

Na lijevoj vertikalnoj osi je ukupan broj sati učenja u školi, a na desnoj broj godina obaveznog obrazovanja u evropskim zemljama. Strelica pokazuje položaj Crne Gore. Od Crne Gore u Evropi manje časova ima samo Hrvatska koja ima osmogodišnje obavezno obrazovanje (za Englesku i Škotsku nije propisan broj sati, a obavezno obrazovanje im traje 11 godina). Sve zemlje sa devetogodišnjim obaveznim obrazovanjem imaju više sati učenja nego mi, čak i Srbija sa osam godina osnovnog obrazovanja.

Iz Odbora postavljaju pitanje da li možemo imati kvalitetno obrazovanje sa ovoliko sati provedenih u obaveznom obrazovanju.

„Ostajemo u uvjerenju da samo dobronamjeran i stručno utemeljen dijalog različitih aktera, pored ostalog, može doprinijeti željenom poboljšanju kvaliteta obrazovanja u Crnoj Gori iako obeshrabruje činjenica da smo, i pored više poziva na dijalog koje je Odbor za obrazovanje CANU uputio Ministarstvu prosvjete, ostali bez željenog odgovora“, zaključuje se u saopštenju Odbora.