Svetlost reflektora. Publika koja netremice prati svaki korak i pokret takmičara u besprekornoj opremi na terenu. Gromoglasan aplauz prolama se tribinama poslije postignutog gola, dobijenog meča, oborenog rekorda, osvojene zlatne medalje.
Svakome ko je bar jednom prisustvovao ovom veličanstvenom trenutku dobro je poznat osećaj kada nas iznenada preplavi i ponese talas pozitivne energije i emocija. Vazduh odiše nekom posebnom magijom, kolektivnom dozom radosti i uživanja, koju stvara samo sport.
Ipak, postoji nešto što može da vas vine u još veće visine i izazove još snažniji emotivni naboj. To je euforija kojom cijelo tijelo zrači jer ste VI postigli gol, dobili meč, oborili rekord, osvojili zlatno odličje. To je utisak koje se ne može opisati riječima – razlog zbog koga su izmišljenje fraze „biti na sedmom nebu“ i „živjeti život do maksimuma“. Osjećate se kao da ste na krovu svijeta i ništa ne može da vas spusti na zemlju.
Upravo je taj pobjednički osjećaj i želja da njhova djeca dožive isti uspjeh naveo veliki broj roditelja, nastavnika i trenera da se zapitaju da li rana specijalizacija u sportu omogućava mališanima da budu korak ispred ostalih kako bi postali novi Majkl Felps, Usein Bolt, ili Lionel Mesi – sportske zvijezde kojima se mnogi od nas dive.
Njihovo pitanje je sasvim opravdano. Veliki broj stručnjaka izrazio je uvjerenje da rana specijalizacija obezbeđuje mladim sportistima odskočnu dasku za uspjeh na velikim takmičenjima kojim će ispisati stranice sportske istorije. Podrška ranoj specijalizaciji bazirana je na tezi da jje više iskustva jednako većim prednostima na duže staze. Studije u kojima su učestvovali šahisti i muzičari iznijele su dovoljan broj dokaza koji opravdavaju ranu specijalizaciju. Kada je riječ o šahistima, čini se da veće iskustvo rezultira boljim sposobnostima organizacije, procesuiranja i reagovanja na informacije. Osim toga, neki istraživači ističu teoriju o „pravilu 10 godina“ po kojoj je 10 godina intenzivnog treniranja, posebno osmišljenog da unaprijedi atletske vještine i tehnike, minimalan uslov da se postigne nivo profesionalnog sportiste. Takođe, vjeruje se da tih 10 godina moraju da se poklope sa specifičnim periodima fizičkog i kognitivnog razvoja. Na taj način, što duže sportista trenira na visokom nivou, to je veća vjerovatnoća da će ostvariti vrhunske rezultate.
Ipak, novije studije pokazuju da rana specijalizacija može da dovede do niza neželjenih efekata. Prije svega, ograničavanje djeteta da trenira samo jedan sport ne samo da ga sprječava da uživa u igri i nameće mu pritisak zbog prevelikih očekivanja roditelja već takođe prouzrokuje nedovoljan razvoj motoričkih sposobnosti. Manje učešće u alternativnim sportovima često dovodi do zasićenja, zbog čega mališani napuštaju sport i nisu više fizički aktivni, što se loše odražava na njihovo zdravlje. Stručnjaci su otkrili da rana specijalizacija može da ograniči i psihosocijalni razvoj djeteta zbog manjeg broja mogućnosti da boravi u različitim okruženjima i ovlada vještinama koje su mu potrebne kako bi se snašlo u takvim sredinama. Osim toga, intenzivni treninzi dovode do iscrpljenosti, povreda i ozbiljnih fizičkih oštećenja zbog naglog rasta kostiju i istezanja/nefleksibilnosti usled sporijeg rasta mišića i tetiva.
Sa druge strane, rana diversifikacija dobija sve veću podršku trenera i naučnika. Pokazalo se da se većina profesionalnih sportista mnogo kasnije u životu specijalizuje za određeni sport, tek u tinejdžerskom dobu: studija o plivačima otkrila je da su oni koji su se specijalizovali rano proveli manje vremena u timu reprezentacije i rano se povukli iz sporta od plivača koji su kao djeca trenirali različite sportove, a kasnije se potpuno posvetili plivanju. Pretpostavka je da do toga dolazi zato što dječji sportski programi mališanima prije svega omogućavaju da uživaju u sportskoj igri i na taj način razvijaju njihovu unutrašnju motivaciju koja je potrebna za više struktuirane i intenzivne treninge koji ih kasnije očekuju. U međuvremenu, mnogi od onih koji se rano specijalizuju kada odrastu prestanu da se bave sportom, navodeći kao glavni razlog to što je za njih sport izgubio svaku draž. Rana diversifikacija takođe podstiče i unaprjeđuje razvoj fizičkih i kognitivnih vještina koje su neophodne za primarni sport jer se identični elementi prenose iz jedne sportske discipline u drugu. Studije pokazuju da učenici koji su se oprobali u nekoliko sportova postižu bolji uspjeh u školi i imaju dobar odnos sa vršnjacima, zato što različiti sportovi promovišu različite životne vještine. Mnoge organizacije poput NCAA (Nacionalna univerzitetska sportska asocijacija) – regulatorno tijelo koledž sportova, Olimpijski komitet SAD, Nacionalna fudbalska liga, Američka profesionalna bejzbol liga, Nacionalna hokejaška liga, podržale su ranu diversifikaciju, navodeći da multisportski pristup dovodi do boljih performansi, manjeg sagorijevanja, manje socijalne izolovanosti i dužeg bavljenja i uživanja u sportu tokom života.
Iako rana specijalizacija ima svojih prednosti, najnovija istraživanja sve više pokazuju da taj put ne treba shvatiti olako. Benefiti rane diversifikacije, kada se izvagaju prednosti i mane specijalizacije, ogledaju se u tome što sportista ne samo da može da dostigne svoj puni potencijal u sportu već takođe razvija sve aspekte svoje ličnosti. Po riječima stručnjaka:
Rana specijalizacija može da unaprijedi vještinu, ali ne doprinosi atleticizmu kao treniranje više sportova.
Zato svaki put kada osjetite potrebu da podstaknete svog mališana da se opredijeli za jedan sport, sjetite se da je Stiv Neš počeo da trenira košarku tek sa 13 godina, dok se Majkl Felps oprobao u bejzbolu, fudbalu i golfu prije nego što se profesionalno posvetio plivanju.
Izvor: Fondacija Novak Đoković
