Piše: Bojan Kraljević, specijalista primijenjene fizioterapije (Spec.App), Udruženje fizioterapeuta

Podaci dobijeni na osnovu sistematskih pregleda govore o značajnom porastu prisutnosti razvojnih deformiteta koštano zglobnog sistema kod srednjoškolske i djece u osnovnim školama. Sada već možemo da govorimo o podacima koji su zabrinjavajući, kako za porodicu, tako i za društvo uopšte.

Lokomotorni sistem daje čvrstinu tijelu i dinamiku pokreta, tako da je za nesmetano izvođenje svoje funkcije neophodno kontinuirano održavanje adekvatnog stepena mišićnog tonusa. Da bi čovjek mogao da održi normalan (pravilan-uspravan stav), neophodan je uticaj aktivnih i pasivnih elemenata koštano-zglobnog sistema koji imaju zadatak da se suprostave sili Zemljine teže prevashodno, ali i drugim silama koje teže dovesti ovaj sistem u stanje narušenosti.

Loše tjelesno držanje možemo da definišemo kao početan poremećaj statike lokomotornog sistema. U svakodnevnom životu možemo da primijetimo da veliki broj djece, ali i odraslih, zauzima nepravilan sjedeći ili stojeći položaj. Elementi poput stolice i školeske klupe predstavljaju neke od osnovnih i početnih faktora koji doprinose razvoju ovakvih promjena. Neudobne stolice, nakon dužeg sjedenja, uzrokuju potrebu da se zauzmu alternativni položaji (kao potreba da se subjektivne tegobe ublaže) koji vrlo često budu nepravilni dovodeći do narušavanja normalne statike lokomotornog aparata.

Sljedeći elemenat koji vrlo često dovodi do pojave lošeg tjelesnog (posturalnog) držanja jeste i nepravilno nošenje školske torbe. Kada govorim o lošem uticaju neadekvatnog nošenja školske torbe, onda napominjem i oblik i težinu koji mogu biti dodatni faktori u nastanku ili progresiji ovakvih promjena. Ortopedi širom svijeta često govore o tome da sama težina školske torbe ne bi trebalo da prelazi 10% od ukupne tjelesne težine djeteta. Nadalje, savremeni način života (dugotrajan rad za računarom, sjedenje ispred TV- a i sl.) umnogome doprinose učestalosti problematike. Pored pomenutog, neadekvatan izbor obuće, često je od velikog značaja za prevenciju ili korekciju deformiteta stopala.

Ono na šta treba obratiti posebnu pažnju, odnosi se prevashodno na povećanje stepena svijesti, odnosno edukaciju djece, a posebno roditelja. Edukacija se prvenstveno odnosi na znanje vezano za zdrav i pravilan način života koji podrazumijeva multifaktorijalan pristup: pravilna ishrana, sticanje svijesti o tjelesnom držanju, optimalan stepen adekvatne fizičke aktivnosti, adekvatna sredstva za aktivnosti svakodnevnog života, shodno uzrastu i obavezama osobe, adekvatna obuća i sl. Svi pomenuti elementi predstavljaju važne činioce u borbi protiv nastanka ili progresije nekog, već prisutnog, deformiteta koštano-zglobnog sistema kod djece.

Kada govorimo o ishrani, onda se prevashodno misli na adekvatan i dovoljan unos vitamina D, kalcijuma, što se može obzbijediti preko ishrane mlijekom i mliječnim proizvodima, adekvatnim unosom ribljeg mesa i sl. Pored pomenutog i fizička aktivnost ima značajan uticaj na prevenciju i sprječavanje progresije već prisutnog deformiteta.

Izvođenje vježbi za prevenciju ili korekciju već postojećih koštano-zglobnih deformiteta su od izuzetnog značaja. Međutim, često nedovoljna upornost djece, a i manjak kontrole od strane roditelja budu presudni faktori da dođe do pojave ili čak progresije eventualno prisutnog deformiteta.

Odstupanja od normalnog (fiziološkog) tjelesnog držanja može se identifikovati na više načina. Međutim, jedan od najobjektivnijih načina utvrđivanja ovakvih promjena jeste primjenom rentgenskog snimka. Međutim, ovu dijagnostičku metodu treba koristiti samo kada postoje stroge indikacije za to, u specijalizovanim ustanovama i pod nadležnost ljekara.

Klinički pregled treba da prethodi ovakvim metodama dijagnostikovanja (otkrivanja). Pored pomenutih, vrlo često se koriste i druge – prihvatljivije metode u cilju dijagnostikovanja prisustva nekog od tjelesnih deformiteta, koji nose veliki stepen pouzdanosti. Kod nas postoji aparat SpineScan, koji je neinvazivan (ne zrači) sa viokim stepenom pouzdanosti. Koristi se kao aparat za otrkivanje prisustva deformiteta kičmenog stuba, poput skolioze, kifoze, lordoze ili stadijuma u kojem se pojedini od pomenutih deformiteta nalaze, ali i za pouzdano mjerenje stepena pokretljivosti pojedinih regija kičmenog stuba kod djece i odraslih.

Među najčešće prisutnim deformitetima koštano – zglobnog sistema kod djece školskog uzrasta ubrajaju se ravna stopala (pes planovalgus et pes transversoplanus), zatim loše posturalno držanje (insuffitientio disregulatio posturalis) sa prisustvom tkz. skoliotičnog ili kifotičnog krivljenja kičmenog stuba (ili oboje- kifoskoliotičnog), prisustvo naglašene lumbalne lordoze (naglašena fiziološka krivina u slabinskom dijelu kičme) zatim vrlo često i prisustvo deformiteta grudnog koša (pectus carinatum et infundibuliforme), „X noge“, „O noge“ (genu valgum et genu varum) i sl.

Zato je izuzetno važno blagovremeno i tačnog dijagnostikovanje eventualnog prisustva nekog od koštano-zglobnih deformiteta razvojne dobi, za koju je izuzetno važna edukacija roditelja i djece o etiologiji, učestalosti i njihovim posljedicama.