PIŠE: Milica Belada, dipl. psiholog, porodični psihoterapeut
Tikovi su iznenadni, brzi, ne-ritmični pokreti, najčešće očiju, glave, vrata i ramena (npr. nevoljno treptanje, trzanje glavom, slijeganje ramenima). Tikovi mogu biti i mnogo kompleksniji pokreti praćeni različitim zvucima, kao što su na primjer skakanje, diranje predmeta, ponavljanje onoga što je neko rekao. Šta uzrokuje tikove ni do danas nije potpuno jasno. Zna se da na pojavu tikova utiče nasledna komponenta, tj. ako su roditelji imali tikove vrlo je vjerovatno da će barem jedno dijete imati tikove u određenom vremenskom periodu. Neka istraživanja sugerišu i da je za pojavu određene vrste tikova odgovoran poremećaj u hemijskom moždanom neurotransmiteru (dopamin).
Tikovi kod djece su česta pojava. Smatra se da jedno od desetoro djece ima tikove u kraćem ili dužem vremenskom periodu i da su 3 – 4 puta češći kod dječaka u odnosu na djevojčice. Obično, tikovi spontano nestanu mada se postojanje nekih tikova vezuje za prepoznatljive sindrome, koji opstaju mnogo duže, ponekad i za cio život.
Djeca koja imaju tikove uglavnom imaju veoma buran i intenzivan misaoni tok. Kod njih je veća vjerovatnoća da pokažu i hiperaktivno ponašanje ili poremećaje pažnje. Ponavljanje određene akcije tzv. kompulzivno ponašanje je takođe jedna od mogućnosti za komplikovanje tikova. Glavna razlika između kompulsivnog ponašanja i tikova je što je kompulsivno ponašanje (provjeravanje da li su brave zaključane, paljenje i gašenje svijetla, preskakanje linija na pločnicima i sl.) najčešće u službi smanjivanja nekog potisnutog straha, dok tikovi nemaju nikakve povezanosti sa emocijom straha.
Nije rijedak slučaj da su tikovi vezani tj. da se češće javljaju u tačno određenim situacijama (npr. kad se radi domaći zadatak, kada borave u školi, dok su u sutuaciji ispitivanja i sl). Stoga se, prilikom tretmana tikova, vodi dnevnik, da bi se definisale takve situacije i organizovao tj. promijenio način rada tako da djetetu bude relaksirajući. Podrška i roditelja i terapeuta tj. stručnog saradnika, kao i učitelja je jako važna zbog toga što se čak i postojanje najjednostavnijih tikova komplikuje pod uticajem reakcija sredine. Kada se tik desi, djetetu je najčešće neugodno, u najblažoj varijanti. Stepen neugodnosti se povećava zavisno od reakcija okoline na tikove. Ako je sredina podržavajuća dijete će se najčešće relaksirati i smanjiti intenzitet tikova. Međutim, u grupi vršnjaka, dijete koje ima tikove često može biti izloženo smijehu, podrugivanju, imitacijama, što može da podstakne stvaranje loše slike o sebi.
Kod mnoge djece postoji neprijatna emocija ili osjećaj koji prethodi tiku tako da vremenom ta emocija postaje najava za tik. To može biti neka neodređena tenzija, osjećaj svraba, toplote, hladnoće, osjećaj pritiska i sl. Vrlo često vještina kontrole tikova kod djece zavisi upravo od tih senzacija koje dijete osjeti prije samog tika.
U tretmanu tikova, izuzetno je važno da dijete nauči da koristi vježbe disanja i relaksacije. Duboko, mirno disanje, iz stomaka, treba da dovede do smirenja i relaksacije tijela. Važno je da dijete nauči da osjeti razliku između zgrčenog mišića i mišica u relaksaciji. Kada se smirenost i relaskiranost mišića povežu sa prijatnim mislima dijete nauči da potpuno relaksira sebe što u velikom stepenu doprinosi smanjenju i intenziteta i uopšte broja tikova. Pri kompleksnijem tretmanu tikova koristi se i behejvioralna terapija sa konkretnim tehnikama prevencije i vježbanja navika.
U svakom slučaju, važno je znati da postojanje samih tikova ne može da uzrokuje ozbiljne fizičke posledice na zdravlje. Ono što je izazov u „borbi“ sa tikovima je održavanje pozitivnog misaonog toka, pozitivne slike o sebi i učenje da se živi sa tikovima tj. da se stave u funkciju života a ne da im se život podredi.
