PIŠE: Milica Belada dipl. Psiholog, porodični psihoterapeut

Svaka porodica bi trebalo da svim članovima bude sigurna porodična baza. Sigurna porodična baza podrazumijeva “porodicu koja obezbjeđuje mrežu odnosa afektivnog vezivanja u kojoj svi članovi porodice bez obzira na uzrast imaju mogućnost da se osjećaju dovoljno sigurnim da istražuju”. Međutim, poslednji statistički podaci pokazuju da postoji značajan broj porodica koje to ne postižu, čiji su članovi  u stalnom strahu od eskalacije  konflikta koji završava nasiljem.

Iako su o nasilju sprovedene mnoga multidisciplinarna istraživanja pokazano je da su istraživanja komunikacije snažniji prediktor porodičnog nasilja nego što su to individualne i sociodemografske karakteristike. Porodično nasilje je povezano sa nedostatkom komunikacionih vještina među članovima porodice. Komunikaciju parova kod kojih se javlja nasilje, za razliku od onih kod kojih se ne javlja, odlikuju sledeće karakteristike:

Nedostatak rješavanja problema;

• Nedostatak vještina pregovaranja;
• Korišćenje nejasnog govora/jezika;
• Pokazivanje nezadovoljsta i očaja u većoj mjeri;
• Manje argumenata pri raspravi;
• Verbalna agresivnost;
• U manjoj mjeri korišćenje zajedničkog rješavanja problema;
• Sklonost ka korišćenju obrazaca ponašanja kao što su okrivljavanje, prekidanje, omalovažavanje, povlačenje;

Nedostatak vještina komunikacije dovodi do toga da konflikti među članovima porodice eskaliraju češće i intenzivnije, ali su oskudne komunikacione vještine samo dio problema. Vrlo je bitno značenje koje članovi porodice daju  komunikaciji, kao i njihovo emocionalno reagovanje na isto. Značenje je most koji od oskudnih vještina komunikacije vodi do porodičnog nasilja. Tako članovi porodice u kojoj postoji nasilno ponašanje, komunikaciju sa ostalim članovima porodice najčešće interpretiraju kao prijeteću, bilo da se radi o odnosu između partnera ili o odnosu roditelj – dijete. Logičan slijed događaja je da se na ponašanje koje je procijenjeno kao prijeteće odgovor „protivnapadom“ što dovodi do eskalacije konflikta.

Porodično nasilje ima posledice na socijalnu interakciju koja se javlja i u porodici i van porodice. Anksioznost, strah i izolacija koje žrtve doživljavaju čini ih još manje spremnim da formiraju pozitivne odnose sa drugima. Upravo zbog toga djeca žrtve nasilja u adolescenciji najčešće ispoljavaju agresivno ponašanje.

Nasilje u partnerskim odnosima utiče na djecu direktno i indirektno. Direktno jer djeca čuju, posmatraju ili intervenišu. Indirektno tako što nasilje povećava negativnu komunikaciju među članovima porodice. Roditelji kod kojih postoji nasilje u partnerskom odnosu pokazuju u većoj mjeri negativnu roditeljsku praksu – češće upotrebljavaju fizičko kažnjavanje, pokazuju veću tendenciju ka kontrolisanju djece i sl. Već sa 12 do 28 mjeseci djeca na bijes odralih reaguju brigom i prekidom igre, izbjegavajućim reakcijama, noćnim strahovima, regresivnim ponašanjem. Ostali simptomi mogu biti poremećaji spavanja, anksioznost, povlačenje.

Kod djece predškolskog uzrasta može se primijetiti povećano traženje sigurnosti, prekid igre, povećana agresija u igri, smanjeno samopouzdanje, hiperaktivnost, smanjena samokontrola. Predškolci koji posmatraju nasilje pokazuju više problema nego starija djeca. Oni imaju problema da razumiju zašto je nešto dobro, a imaju manje emocionalnih i intelektualnih resursa da se nose sa zbunjujućim emocijama koje se javljaju u situacijama porodičnog nasilja.

Djeca školskog uzrasta koja su svjedoci nasilja pokazuju smanjen učinak u školi, sniženo samopouzdanje, probleme u ponašanju. Kod adolescenta se može primijetiti i delikventno ponašanje i povećana agresivnost.

Psihoterapijski tretman porodičnog nasilja zahtijeva multidisciplinaran pristup, uz individualne i grupne tretmane sa svim članovima porodice. Proces je složen ali se sprovodi sa pretpostavkom da je svaka osoba odgovorna za svoje ponašanje i da  klijenti imaju resurse da promijene svoje ponašanje i odnose.