Crnogorsko društvo stari. Povećava se udio stanovnika preko 65 godina starosti, što može uticati na dalji pad nataliteta. U istu grupu činilaca svrstavaju se i mogući negativni zdravstveni aspekti života žena. U dijelu ekonomskih i društveni faktora, izvjesno je da prilična ekonomska iscrpljenost crnogorskih građana može negativno uticati na natalitet, navodi se u Nacrtu nacionalne strategije razvoja do 2030.godine. Prosječan stanovnik Crne Gore sada je star 39 godina.
U dokumentu čija je autorka profesorica Ekonomskog fakulteta Gordana Đurović se ocjenjuje da starenje stanovništva suočava Crnu Goru sa rastućim troškovima zdravstva, sporijim rastom humanog kapitala i povećanjem odnosa neproduktivnog i produktivnog stanovništva, što se u srednjem i dugom roku odražava na smanjenje dohotka po stanovniku, odnosno pad životnog standarda.
Prema projekcijama Ujedinjenih nacija, negativni demografski trendovi do 2050. godine usloviće smanjene broja stanovnika u Crnoj Gori od oko 8,2 odsto, pa će 2050. godine u našoj zemlji živjeti 574.000 stanovnika, što približno odgovara populaciji sa kraja 1970-ih godina, navodi se u Nacrtu nacionalne strategije održivog razvoja do 2030. godine. Dokument ima 358 strana i Vlada ga je u formi nacrta usvojila prije mjesec i po. Prema popisu, u Crnoj Gori trenutno živi oko 620.000 stanovnika.
Kao dio bivše zajedničke i socijalističke države, kako se konstatuje, Crna Gora je dostigla visok prag društvene razvijenosti, industrijalizacije i urbanizacije, položaja žena i kontrole rađanja. Nakon snažnog rasta u osam poslijeratnim godinama, to je uslovilo, posebno u urbanim djelovima, smanjenje broja djece u porodici.
„U periodu nakon tranzicije, svemu tome treba dodati i znatno osiromašenje porodica, kao i novo radno zakonodavstvo, pa se već sada očekuje da se to može negativno odraziti na zapošljavanje ženske radne snage zbog mogućih porodiljskih odsustava. Crna Gora do sada nije ozbiljno razmatrala mogućnosti stimulacije rađanja, kako kroz poreske tako i kroz moguće druge olakšice porodicama sa djecom, mada se u posljednje vrijeme pojavljuju inicijative u ovoj oblasti“, piše u dokumentu.
Kada su u pitanju psihološki faktori, iako Crna Gora ima pozitivne i relativno stabilne stavove o značaju porodice, činjenica je da je značajno narušen osjećaj životne sigurnosti, koji može da utiče na spremnost da se preuzme briga o potomstvu.
„Manji broj djece u porodici može voditi ka disbalansu u natalitetu između muške i ženske djece, na što utiču patrijarhalni stereotipi zajednice. Istovremeno primjetan je i apsolutni rast broja umrlih. Broj umrlih se u periodu od 1991. do 2011. godine povećao sa 3.975 na 5.847. Uzrok povećanja broja umrlih u najvećoj mjeri može se objasniti intenziviranjem demografskog starenja, ali i nedovoljnim smanjivanjem smrtnosti po starosti, odnosno, kod određenih starosnih grupa i do njenog povećanja“, upozorava se u dokumentu.
Starenje stanovništva znači pad standarda: Dakle, kako se konstatuje, starenjem stanovništva dolazi do povećanja udjela starih, čije su specifične stope mortaliteta više od specifičnih stopa za mlađe stanovništvo.
„Ovakva demografska kretanja se negativno odražavaju na agregatnu tražnju i na tehnološki razvoj. Starenje stanovništva suočava Crnu Goru sa rastućim troškovima zdravstva, sporijim rastom humanog kapitala i povećanjem odnosa neproduktivnog i produktivnog stanovništva, što se u srednjem i dugom roku odražava na smanjenje dohotka po stanovniku, odnosno pad životnog standarda“, piše u dokumentu.
Migracije stanovništva sve izraženije: Tokom XX vijeka Crnu Goru je karakterisalo iseljavanja stanovnika, koje se može objasniti niskim nivoom privredne razvijenosti, kao i ratovima koji su vođeni u tom periodu. Emigranti iz Crne Gore su najčešće odlazili u ostale republike bivše Jugoslavije, a tokom 1990-ih i 2000-ih godina zapadnoevropske i neke prekomorske zemlje su takođe predstavljala područja za emigraciju. Sa druge strane, u posmatranom periodu su bilježena i doseljavanja u Crnu Goru, čiji je obim bio manji od emigracija. U posljednjoj deceniji XX vijeka bile su prisutne imigracije izazvane ratovima na prostoru bivše Jugoslavije. Materijalna nesigurnost i bolji uslovi života (veće šanse) u centralnim i primorskim gradovima uticale su značajno na interne migracije.
Sjevernjaci se iseljavaju: Popisni podaci ukazuju da se udio stanovništva sjevernog regiona u ukupnom stanovništvu Crne Gore kontinuirano smanjivao tokom čitave druge polovine XX vijeka, a druga dva regiona povećavao – središnjeg od popisa iz 1948, a primorskog od popisa iz 1961. godine.
„Ukupno 47,3% stanovništva Crne Gore je 1948. godine živjelo u sjevernom regionu, da bi u 2011. godini ta brojka iznosila 28,7%. Sa druge strane, učešće broja stanovnika u središnjem i primorskom regionu je rastao. Na osnovu popisa iz 1948. godine, središnji region je imao 34,2% ukupnog broja stanovnika Crne Gore, dok je u 2011. godini stanovništvo središnjeg regionaa činilo 47,3% ukupne populacije. Učešće stanovnika primorskog regiona u ukupnom stanovništvu je u posmatranom periodu raslo, ali po nižoj stopi u odnosu na središnji region. Udio stanovnika primorskog regiona je sa 18,5% u 1948. povećan na 24,0% u 2011. godini. Za razliku od sporog rasta broja stanovnika, u periodu između dva poslednja popisa, broj stanova je povećan za 27%, a odnos broja stanovnika i broja stanova smanjen, sa 2,49 (2003) na 1,98 (2011). U dvijema opštinama ovaj odnos je čak i manji od 1 (Budva – 0,80 i Šavnik – 0,95), sa različim uzrocima. U Šavniku je posljedica raseljavanja, a u Budvi ekspanzije građevinarstva i prepoznavanja grada kao atraktivne turističke destinacije“, citat je iz Nacrta strategije.
Mračne, ali vrlo stručne i realne prognoze, koje su iznijete u Nacrtu strategije treba da budu upozorenje vlastima da stanovništvo Crne Gore sada „troši“ najbolje godine života i da je krajnje vrijeme da se što prije realizuju strateški razvojni projekti iz oblasti turizma, energetike i poljoprivrede jer vremena za čekanje više nema.
Izvor: Portal Analitika
